रमेश भगवंत वेळुस्कार - Ramesh Bhagwant Veluskar

 

रमेश वेळुस्कार हांचो जल्म 10 नोव्हेंबर 1947 वर्सा पालें गोंय हांगां जालो.

ते कोंकणींतले एक नामनेचे कवी, लेखक आनी साहित्यीक आशिल्ले. आधुनीक कोंकणी कवितेक पोसवण दितल्यांचे वळेरींत तांचें नांव घेवप जाता.

1979 वर्सा, तांणी ‘मोरपाखां’ हो आपलो पयलो कविता झेलो उजवाडाक हाडलो.

कोंकणी, पुर्तुगेज, हिन्दी, मराठी, इंग्लीश, संस्कृत आनी बंगाली ह्या भासांचे ते जाणकार.

सुमार 33 वर्सां एक शिक्षक म्हूण वावुरतना, कोंकणी, मराठी आनी हिन्दी सारक्या भासांचेर तांणी प्रभुत्व जोडलें. कविता, निबंद, एकांकी, अणकार, बालसाहित्य, कादंबरी, आनी कथा अशे साबार साहित्य प्रकार तांणी हाताळ्ळ्यात.

बापायचे गायनाचे ओडीन तांकांय गावपाची आवड लागली आनी  मुखार तांणी भारतीय शास्त्रीय गायनाचें प्रशिक्षण घेतलें. तशेंच व्यंग निर्माण करप आनी नाटकांत अभिनय करप ह्यो तांच्यो आवडीच्यो गजाली.

संत तुकाराम हांचे अभंग आनी रबिंद्रनाथ टागोर हांची गितांजली तांणी कोंकणींत अणकारीत करून हाडली. तेच तरेन कार्लोस द्रुमोंद दी आंद्रेद ह्या पुर्तुगेज कवीचें साहित्य तांणी हिन्दी वाचका मेरेन पावयलें.

केंद्रीय साहित्य अकादमी पुरस्कार जोडपा वांगडाच, कोंकणींत तांचे साबार काव्य संग्रह तर मेळटाच पूण हिन्दींत लेगीत तांचो एक कविता झेलो वाचपाक मेळटा. कोंकणी भाशेक लोकवेदाची आनी पौराणीक बसका दिवपी एक म्हालगडे म्हूण तांचे कडेन पळोवप जाता. कारण लोकवेदाचें गिरेस्त दायज आशिल्ल्या पालें ह्या वाठारांत ते ल्हानाचे व्हड जाल्ले. आनी हाचेंच पडबिंब तांच्या साहित्यांत दिश्टी पडटा. ते भायर सैम हो तांचे बरपावळीचो आत्मो आसा आनी सैम सुंदर शैली तांणी कोंकणीक फावो करून दिली.

तांच्या नांवार 25 पुस्तकां आसात, जातूंत संस्कृत, मराठी, हिन्दी आनी इंग्लीश ह्या भासांतलीं भाशांतरां लेगीत आस्पावतात.

मनोहरराय सरदेसाय, रवींद्र केळेकार, बाकीबाब बोरकार, माधव बोरकार, दर्मांनंद कामत, र. वि. पंडीत, स. स. नाडकर्णी, मुर्लीधर कुलकर्णी, नागेश कर्मली आनी एवाग्रियो ज्योर्ज हांचे प्रेरणेन वेळुस्कारांनी लिखणेक हात घालो अशें म्हणटात.

ऑल इंडिया रेडियो खातीर वावर करतना तांणी जायतीं गितांय बरयलीं. ‘बिम्ब’ तशेंच ‘भुरग्यांचो राजहंस’ ह्या भुरग्या खातीरच्या अंकाचे ते संपादक जावन गेले.

1969 वर्सा, कोंकणी भाशा मंडळचो राजकवी पुरस्कार जाल्यार 1977 वर्सा, गोवा हिंदू असोसिएशन कडल्यान बा. भ. बोरकार पुरस्कार तांकां मेळ्ळा. तांच्या ‘मोनी व्यथा’ कविता संग्रहाक कला अकादमी पुरस्कार लाबला (1976). 1980 वर्सा, ‘मोरपाखां’ झेल्याक कोंकणी भाशा मंडळ पुरस्कार जाल्यार ‘भूक भूक भिशू’ खातीर कोंकणी भाशा मंडळ नेहरू पुरस्कार (1983) आनी कला अकादमी पुरस्कार (1982-83) फावो जाला. तेच तरेन 1990 वर्सा, तांच्या ‘सावलगोरी’ संग्रहाक केंद्रीय साहित्य अकादमी पुरस्कार लाबला. 2000 वर्सा, राष्ट्रीय हिंदी सेवा सहस्त्रब्दी सम्मान तांणी जोडलो. ते भायर 2011 वर्सा, ‘समुद्रमुद्रिका’ झेल्याक भारत सरकाराच्या मानव संसाधन उदरगत मंत्रालया वतीन बिगर हिन्दी – हिन्दी लेखक पुरस्कार मेळ्ळा.

21 ऑक्टोबर, 2018 दिसा, रायबरेली उत्तर प्रदेश हांगा 70 वर्सांचे पिरायेर तांचें निधन जालें.

 

कविता

मोनी व्यथा 1974

मोरपाखां 1977

माती 1983

आंगणी नाचता मोर मोरया 1988

सावलगोरी 1989

हिरण्यगर्भ 1993

सूर्यवंशी 1999

तनरज्योती 1999

दर्या 2008

जेन कविता

पांडुरंग पांडुरंग

समुद्रमुद्रिका (हिंदी)

 

बालसाहित्य

भूक भूक भिशू 1980

चांदीमामा 1983

फूलपाखां 1985

चू चू चानी

घुरू घुरू वारो

कुणे कुस्कूर

 

नाटक

आपोवणें आयलां सायबा नाचपाकू

 

कादंबरी

पर्वनवा

 

नवलिका

मोनी व्यथा

 

अणकार

अंधा यूग

र. वि. पंडीत - R. V. Pandit

 

पुराय नांव - रघुनाथ विष्णू पंडीत

पूण भौस तांकां र. वि. पंडीत ह्या नांवानूच चड वळखता. 6 एप्रील 1917 ह्या दिसा रायबंदरा रघुनाथबाबांचो जल्म जालो. पूण ते मूळ पालें शिरदोण ह्या गांवगिर्‍या वाठारांतल्या गौड सारस्वत ब्राम्हण घराण्यांतले. विष्णूबाब आनी रमाबाय हे तांचे पालक.

कोंकणी कवितेच्या मळार भरभरून वावर केल्ले खातीर तांची नामनां गाजता. तशेंच ते एक स्वातंत्र्य सैनीक आशिल्ले.

कोंकणी, हिन्दी, इंग्लीश, मराठी आनी पुर्तुगेज भासांचेर तांचें प्रभुत्व आसलें.

15 वर्सांचे पिरायेर तांकां कविता लेखनाची ओड लागली.

पुण्याचे फर्गसन महाविद्यालयांत ते बी. एस. सी. ची पदवी मेळोवंक सोदताले पूण इंग्लीश कवितेचे ओडीन तांणी तिसर्‍या वर्सा बी. एस. सी. सोडली आनी बी. ए. पदवी मेळयली. मुखार रघुनाथबाबांनी सैनिकी विद्या मेळयली. तांकां छायाचित्रां काडपाचीय भोव आवड आसली आनी तातूंत तांणी जायती नामनां जोडली.

ते गांधीवादी आसले आनी 1942त भारत छोडो आंदोलनांत ते सहभागी जाले. मे 1945त गांधीजींची जाल्यार 1946त नेहरूंची मुलाखत घेवपाचें सभाग्य तांकां प्राप्त जालें.

तांचे चडशे लिखणेंत, गोंयच्या शोशीत समाजा विशीं आशिल्लो तांचो हुसको दिसून येता. गावडा समाज आनी तांचेर जाल्ले अतिरेक हो तांचे कवितेचो गाभो आसा. 26 जानेवारी 1963 ह्या एकाच दिसा पांच कविता झेले उजवाडाक हाडून तांणी कोंकणी कवितेच्या मळार इतिहास घडयलो. तांच्या कवितांचे अणकार भारत आनी भारता भायल्या पन्नासेक नेमाळ्यांनी उजवाडून आयल्यात.

तांच्या ‘दर्या गाजोता’ ह्या कविता झेल्याक 1979 वर्साचो केंद्रीय साहित्य अकादमी पुरस्कार फावो जाला. कविता साहित्य प्रकारा खातीर मेळिल्लो हो पयलो साहित्य अकादेमी पुरस्कार.

कोडॅक इंडियन मॅगजीन, दी ट्रॉपिकल फोटोग्राफी, द लेन्स लायट कॉलम्स सारकिल्या नेमाळ्यां खातीर लेगीत तांणी वावर केला. 1945त तांणी एक वर्सभर गांधीजी हांच्या पक्षान चलयिल्ल्या इंग्लीश आनी मराठी नेमाळ्याचे म्हणयारे म्हूण जापसालदारकी सांबाळ्ळी. तेच तरेन 1950-1955 मेरेन ‘भारती’ हें नेमाळें चलयल्लें आनी ‘साधना’ ह्या सातोळ्या खातीरूय ते वावुरताले. 1945 सावन महात्मा मोहनदास करमचंद गांधी हांच्या पक्षाच्या नेमाळ्यांचे प्रतिनिधी म्हूण ते वावुरले.   

पंडितांक जे पुरस्कार मेळ्ळ्या तातूंत 1948 वर्सा तांणी काडिल्ल्या महात्मा गांधीजींच्या छायाचित्रांक लाबिल्लें सुवर्ण पदक आस्पावता. 1967त युनायटेड नेशन्सचो ‘युनायटेड पोएटस् लॉरिएट इंटरनॅशनल’ हो नामनेचो पुरस्कार तांकां मेळ्ळो. ‘रिझाला’ तल्या तांचे कोंकणी कवितेच्या ‘पोस्तरआदियुश’ ह्या अणकाराक फिलिपिन्स राष्ट्राचें सुवर्ण पदक तांकां लाबिल्लें. 1969 वर्सा, इंटरनॅशनल अकेडेमी ऑफ लिडरशीप चो ‘डॉक्टर ऑफ लिडरशीप ईन पोएट्री’ हो भौमान तांकां फावो जालो. 1975त गोंयांत जाल्ले तिसरे अखिल भारतीय कोंकणी परिशदेंत आनी मंगळुरांत जाल्ल्या इकराव्या अखिल भारतीय कोंकणी साहित्य संमेलनांत तांचे, आनी तांच्या अपूर्व साहित्य सेवे खातीर भौशीक सत्कार जाले. 1979त तांच्या ‘दर्या गाजोता’ ह्या काव्य झेल्याक पुरस्कार दिवन साहित्य अकादमीन तांच्या वट्ट साहित्यीक कर्तुपाचो भोवमान केलो. 1982त तांकां नामनेची ‘पद्मश्री’ पदवी लाबली.

23 सप्टेंबर 1990 दिसा पिरायेच्या 73 वर्सांचेर ते भायर पडले.

 

कविता

म्हजें उतर गावड्याचें 1963

उरतले तें रूप धरतलें 1963

धर्तरेचें कवन 1963

चंद्रावळ 1963

आयलें तशें गायलें 1963

ल्हारां 1965

Voices of Peace 1967

द मून द मून 1969 (इंग्लीश कविता झेलो)

मोतियां 1971 (रोमी लिपी)

My Goa and other Poems 1971 (इंग्लीश कविता झेलो)

मोगाचे आंवडे 1974

रेवेंतलीं पावलां 1975

नाच रे मोरा 1975

Dance, Peacock Dance 1975 (रोमा लिपी)

मोतियां 1975 (देवनागरी लिपी)

जिणेची रुमडी 1975 (रोमा लिपी)

रत्नहार भाग 1 1976

रत्नहार भाग 2 1976

गोअन पोएट्री खंड 1 1976

गोअन पोएट्री खंड 2 1976

दर्या गाजोता 1977 (रोमा लिपी)

दर्या गाजोता 1978 (देवनागरी लिपी)

चारां 1983

दर्या गाजोता 1983 (कन्नड-देवनागरी लिपी)

स्त्री-ह्रदय 1986 (मराठी लोकगितां)

 

बालसाहित्य

गोड गोड काणयो भाग 1 1965

गोड गोड काणयो भाग 2 1965

रामायण-महाभारतांतल्यो कथा 1966

भुरग्यालें जग 1979 (कन्नड भाशेंत)

 

व्यक्तीचित्रण

The National Leaders 1946

 

तांच्या कवितांचो अणकार

जैसा आया वैसा गाया 1971

 

अणकार

धागे-दोरे (कथा) 1969

तरंग (कथा) 1969

पोस्तरआदियुश (कविता)

जे. बी. मोरायस - J. B. Moraes

 

जे. बी. मोरायस (जॉन बापतिस्त मोरायस)

 

जे. बी. मोरायस हांचो जल्म 1933 वर्सा मंगळूर लागसारच्या कालामुंडकूर (निडोदी) गांवांत जालो.

कन्नड लिपयेंत बरोवपी ते कोंकणींतले एक म्हान कवी, साहित्यीक आनी पत्रकार.

कविते वांगडा कथा, चरित्र, व्यक्तीचित्रण, नाटक, पत्रकारिता, निबंद, अणकार, रुपांतरणां सारके विशय तांणी हाताळ्ळ्यात.

पत्रकार ह्या नात्यान तांकां साबार कोंकणी नेमाळ्यांनी वावर करपाचो सुमार 45 वर्सांचो अणभव आसा. दिवो  ह्या साताळ्याचे ते संस्थापकी संपादक आसले.

साहित्य अकादमीचो पुरस्कार मेळोवपी ते कर्नाटकांतले पयले लेखक.

‘Makers of Indian Literature’ हे साहित्य अकादमीचे वळेरेंत, नामनेच्या चा. फ्रा. दकॉस्ता ह्या कोंकणी कवीचेर तांणी निबंद बरयला. हेच अकादमी खातीर तांणी कन्नड साहित्याच्या इतिहासाचो अणकार केला. तशेंच अकादमीच्या सल्लागार मंडळाचे ते वांगडी आसले.

जानेवारी 1993 वर्सा मडगांवांत घडोवन हाडिल्ले अखिल भारतीय कोंकणी परिशदेचे 19 वे बसकेंत तांची अध्यक्ष म्हूण नेमणूक जाली.

1992 वर्सा, कोंकणी भाशा मंडळ, मुंबय  हे कोंकणी संस्थेचें सगळ्यांत पोरणें प्रतिनिधीक मंडळ परत जितें-जिवें करपाक ते कारणी-भूत थारले. त्या भायर 1992 सावन ते हे संस्थेचे सचीव म्हूण वावुरले.

भारतीय ज्ञानपीठ  हे संस्थेच्या कोंकणी सल्लागार समितीचे ते निमंत्रक आशिल्ले.

जे. बी. मोरायस हांणी 1980 वर्सा तांच्या कोशेड्दान केल्ली खून  ह्या कथा संग्रहाक गोंयच्या कोंकणी भासा मंडळाचो पुरस्कार, जोर्ज फर्नांडीस – एक साहसी जीण ह्या चरित्राक 2000 वर्साचो डॉ. टी. एम. पै प्रतिश्ठान पुरस्कार, भितरलें तुफान  ह्या कविता झेल्या खातीर 1985 वर्साचो केंद्रीय साहित्य अकादमी पुरस्कार, 1990 वर्सा महाराष्ट्र गौरव पुरस्कार जाल्यार 2000 वर्सा तांचे समग्र साहित्य साधने खातीर मंगळूरच्या संदेश  प्रतिश्ठानाची प्रशस्ती लाबल्या.

30 डिसेंबर 2014 दिसा पिरायेच्या 81 वर्सांचेर तांचें निधन जालें.

 

कविता

नवी व्होंकाल 1977

भितरलें तुफान 1984

पुतिफाराची बायल 1990 (verse)

एक धेंट एक पान 2002

 

कथा

कोशेड्दान केल्ली खून 1980

 

चरित्र

जोर्ज फर्नांडीस – एक साहसी जीण 1999

 

नाटक

सपण-पारखी जुजे 2002

ही वाट यमकोंडाची

विधीचो खेळ

 

जिणे रुपकार (life sketches)

मंगळुरचीं उज्वल रत्नां 1983

 

निबंद

चा. फ्रा. दकॉस्ता 2001

 

कोंकणींत अणकार

रोमयो-जुलियेट 1954 (नाटक)

अंत नाशिल्लें सपन 1975 (कादंबरी)

नवें पोयण, WOO1 कन्नड साहित्याचो इतिहास 1989 (साहित्यीक इतिहास)

 

रुपांतरणां

निसराळ्याक लोटून घालो 1976 (कादंबरी)

बोलप्या मदली शेली 1977 (कादंबरी)

झोरलो गोम्स 1987 (शेरलॉक होम्स कथा)

 

म्हाकाव्याची माळ

दिव्यमृत 1989

 

इंग्लीशीच्या जोडपालवान

History of Konkani Literature 2000

 

लेखांनी योगदान

Masterpieces of Indian Literature 1997

पुंडलीक नायक - Pundalik Naik

 

पुंडलीक नारायण नायक

 

21 एप्रील 1952 दिसा गोंयच्या फोंडें तालुक्यांतल्या वळवय गांवांत ह्या म्हान व्यक्तीमत्वाचो जल्म जालो.

पुंडलीक नायक हे कोंकणींतले नामनेचे कादंबरीकार, नाटककार, पटकथा लेखक, कथाकार आनी कवी.

2002 वर्सा सावन गोवा कोंकणी अकादमीचें अध्यक्षपद तांणी सांबाळिल्लें.

तांचे अच्छेव  हे कादंबरेक कोंकणी साहित्याच्या इतिहासांत मैलाचो फातर ही संज्ञा फावो जाल्या. इंग्लीश भाशेंत अणकारीत जावपी कोंकणींतली ही पयली कादंबरी. हो अणकार 2002 वर्सा विद्या पै ऑक्सफर्ड विद्यापीठ प्रॅस हांणी केला. तशेंच जाग प्रकाशनान कोंकणी कादंबरेच्या 150 वर्सां निमतान, हो अच्छेव कसो घडून आयलो हाचेर बरयल्लो एक निबंद प्रकाशीत केलो, जो परत एकदा ह्याच विद्यापिठान इंग्लीशींत अणकारीत केलो.

पुंडलीक नायक हांणी 1977 सावन नाटकां बरोवपाक सुरवात केली आनी आयज मेरेन एकूण 32 नाटकां तांणी कोंकणीक दिल्यांत. हाकाच लागून तांकां कोंकणी नाट्य मळा वयलो मूळ-पुरूश म्हूण लेखतात.

2011 वर्सा, नाट्यरंग पंचम  हो पुंडलीक नायकांच्या नाटकांचेर आदारीत पांच दिसांचो एक उत्सव घडोवन हाडलो. तातूंत शबै शबै भौजनसमाज, चैतन्याक मठ ना, कांसुलो, सुरींग आनी श्री विचित्राची जात्रा  ह्या पांच नाटकांचें सादरीकरण जालें.

तांणी बालसाहित्य मळार लेगीत आपलें योगदान दिलां.

1979 वर्सा, ऑल इंडिया रेडियो, पणजीचे ते उपसंपादक आनी उपरांत सहाय्यक संपादक जाले. 1984 वर्सा, पुर्णकाळ लेखक जावच्या हेतून तांणी हो वावर सोडलो.

कोंकणी भाशेचे चळवळींत तांचो म्हत्वाचो वांटो आसलो. कोंकणी प्रजेचो आवाज हे संघटणेचे ते निमंत्रक आशिल्ले. कोंकणीक साहित्य अकादमीची मान्यताय, राजभाशेचो दर्जो आनी भारतीय संविधानाचे 8 वे वळेरेंत कोंकणीचो आस्पाव ह्या तीन मागण्यांची मोख दवरून हे संघटणेंत ते पोटतिडकेन वावुरले.

रेडियो आनी टी. वी. खातीर लेगीत तांणी नाटकां बरयल्यांत तशेंच चलचित्रां आनी कांय चलचित्रांचें संपादनूय तांणी केलां.

1983 वर्सा, रुतू  ह्या कविता अंकाचे ते संपादक आसले.

1999 वर्सा, बेळगांवचे ऑल इंडिया कोंकणी परिशदेचे अध्यक्ष म्हूण तांची नेमणूक जाल्ली.

तांच्या चौरंग  ह्या एकांकी संग्रहाक 1984 वर्साचो साहित्य अकादमी पुरस्कार फावो जाला. 2010 वर्सा, तांचे पुराय जिवनकाल उपलब्धी खातीर तांकां गोमंत शरदा पुरस्कारान सम्मानीत केला. हे भायर तांकां पटकथे खातीर AIR चो पटकथा पुरस्कार (1986-87), ऑस्ट्रेलियन ऍकॅडमी ऑफ ब्रॉडकास्टींग एण्ड सायन्स चो पेटर्स पुरस्कार (1988), बालनाट्य खातीर गोंय सरकाराचो पुरस्कार (1975) आनी कोंकणी भाशा मंडळ वतीन इनाम लाबलां. 2013 वर्सा, पटकथा लेखक ह्या नात्यान भारतीय रंगमाचयेक दिल्ल्या योगदाना खातीर तांचो संगीत नाटक अकादमी च्या पुरस्कारान भोवमान जाला. तशेंच 1975 वर्सा कला अकादमीचो राज्य पुरस्कार, 1980 वर्सा, ऑल इंडिया आकाशवाणी रेडियोप्ले पुरस्कार, 1986 वर्सा श्री विचित्राची जात्रा खातीर आकाशवाणी पुरस्कार, ह्याच वर्सा मर्णकटो एकांकेच्या नभोनाट्य रुपांतराक आकाशवाणीच्या अखिल भारतीय नाटक सर्तींत पयलो पुरस्कार, 1997 वर्सा उत्कृश्ट पटकथा पुरस्कार अशे हेर पुरस्कारूय तांकां लाबल्यात.

 

कविता

गा आमी राखणे

 

कथा

मुठय 1977

पिशांतर 1977

अर्दूक 1989

 

कादंबरी / नवलिका

अच्छेव 1977

बांबर 1976

गुणाजी 1998

वसंतोत्सव आनी दायज 1985

 

नाटक

शबै शबै भौजनसमाज 1986

मुक्तताय 1986

चैतन्याक मठ ना 1992

राखण 1980

धनयां देंवचारा

अंता घरा भगवंता

शिरी रे शिरी अधांतरी

काळजाची काणी

दिश्टदौलत

चतुरंगा

कांसुलो

तिरंगी चक्राचक्री

श्री विचित्राची जात्रा 1986

परिक्रमा

रक्तखेव 1979

पिंपळ पेटला 1986

देमांद 1986

खण खण माती 1977

सुरींग 1982

आत्मवंचना 1993

दायज 1991

सूर्यसांवट 1984

कथा अस्तुरी

दिव्या दिव्या दिपत्कार

सांगोड

प्रेमयुध्द

प्रेमजागोर

चित्र स्वयंवर

फिरंगी फटास

मनशाळी मोनजात

तकली तड्डकी

 

एकांकी संग्रह

गांवधनी गांवकार 1975

चौरंग 1982

आकाशमंच 1987

दिगंत 1990

छप्पन तिगळी 1980

 

संपादन

वेंचीक कोंकणी एकांकी (संपादीत) 1992

समकालीन कोंकणी लघुकथा 1997

कोंकणी नाट्य स्पर्धेचीं 25 वर्सां 2001

 

बालनाट्य

रानसुंदरी 1974

आळशांक वाग खातलो 1984

मनू 1998

गौरी आनी कल्परूख 2005

बेकार भोंवडेकार 2005

चूम चूम घुंगरी 2005

शिंवाचो बळी

 

लेखसंग्रह

रंगपाट

 

चलचित्र

देखणी दुराय

दिश्टदौलत